Uzależniony mózg

Utarło się przekonanie, że nadmierny pociąg do alkoholu ma wyłącznie podłoże psychospołeczne. W ten sposób ludzie słabi radzą sobie z nadmiernymi stresami i niepowodzeniami. Tymczasem coraz więcej jest badań, które sugerują, że alkoholizm może mieć też podłoże fizjologiczne. W organizmie człowieka zachodzą zmiany, które niezależnie od jego woli zwiększają zainteresowanie różnymi trunkami. Sensacyjne wyniki eksperymentów w tym zakresie uzyskali specjaliści z Zakładu Amin Biogennych PAN w Łodzi.

Niektóre zaburzenia pracy organów mogą powodować daleko idące skutki. Tak jest też w przypadku wątroby. Znane są eksperymenty przeprowadzone przez specjalistów amerykańskich, szwedzkich i fińskich, które wskazują, że niektóre choroby tego organu wywołują też zaburzenia w mózgu. Powstają zarówno zakłócenia neurologiczne, jak i psychiczne.

Postanowiliśmy zatem sprawdzić, czy podobny mechanizm może zadziałać także w przypadku nadmiernej skłonności do alkoholu
- mówi prof. Czesław Maśliński.

Pijane zwierzęta

Wiadomo, że nadużycie alkoholu po jakimś czasie u wielu osób doprowadza do marskości wątroby. Powstają w tedy zakłócenia, które mogą spowodować śmierć. Nie przypuszczano jednak, że może też występować odwrotna zależność. Również zwłóknienie wątroby albo jej zanik mogą powodować zmiany w mózgu i wyzwolić pociąg do alkoholu. Ostatecznych dowodów nie ma. Ale wskazują na to eksperymenty, jakie na szczurach przeprowadziła prof. Wiesława Agnieszka Fogel.

- Zwierzęta nie piją alkoholu ze względów towarzyskich. Znakomicie zatem nadają się do badań
- stwierdza prof. Maśliński.

Szczur nie zapija się na śmierć z powodu kłopotów, tak jak człowiek. Zwykle woli pić z miseczki czystą w odę, nawet gdy obok ma wodę zmieszaną z niewielką ilością alkoholu. Jednak zwierzęta, u których badacze wywołali częściowy zanik wątroby lub jej zwłóknienie, zdecydowanie wybierały "drinka". Teraz pozostało już tylko sprawdzić czy w raz z regeneracją wątroby spada też zainteresowanie alkoholem. Tak też się stało. Nie było z tym kłopotów, ponieważ u szczurów wątroba szybko się regeneruje. Jest w stanie odrosnąć już po 2-3 tygodniach. Niestety, ludzie wykazują o wiele większą skłonność do alkoholu, a ich wątroba regeneruje się znacznie wolniej.

Podejrzane geny

Uczeni już wcześniej podejrzewali, że niekorzystne zmiany biochemiczne w organizmie mogą zwiększać u ludzi zainteresowanie alkoholem. Niedawno specjaliści z całego świata obradowali na ten temat w Instytucie Karolińskim w Sztokholmie. W spomniano m. in. , że niektórzy ludzie za pomocą alkoholu chcą poprawić swe samopoczucie, uwolnić się od gnębiących ich depresji, ponieważ mają zbyt mało naturalnych substancji uspokajających, jak np. serotonina czy endorfina. Co więcej, niski ich poziom może mieć podłoże genetyczne, a zatem nadmierna skłonność do alkoholu może być dziedziczona. W kilku laboratoriach uczeni poszukują odpowiednich leków. Podobno skuteczne są też naturalne środki, które podnoszą poziom "uspokajaczy", m. in. korzeń chińskiej rośliny kudzu (ich działanie sprawdzono na chomikach) , a także bardziej u nas dostępne ziarna soi.

Alkoholowe rozdrażnienie

Z innych badań wynika, że niektóre związki, tzw. alkaloidy, w strzykiwane w niewielkich dawkach do mózgu wywołują pociąg do alkoholu. Ich powstawanie może być związane ze schorzeniami wątroby, na co wskazują dotychczasowe badania polskich uczonych, publikowane w kilku specjalistycznych pismach zagranicznych. Przypuszczają oni, że uszkodzenie organu w wyniku reakcji łańcuchowej umożliwia przenikanie niektórych substancji do mózgu, które pobudzają w nim ośrodki wywołujące większą skłonność do alkoholu. Żeby to sprawdzić potrzebne są kolejne badania, na które - podobnie jak w całej nauce polskiej - brakuje pieniędzy. Jak na razie, z pomocą przyszła Fundacja Nauki Polskiej, dzięki czemu łódzcy uczeni mogli zakupić potrzebną aparaturę. Niewątpliwie alkoholizm ma wiele przyczyn. Nie wszystkie związane są z zaburzeniami wątroby, nawet gdyby potwierdziły się badania polskich specjalistów. Mogą one jednak wyjaśnić, dlaczego niektórych osób w ogóle nie udaje się wyleczyć z tej przewlekłej choroby, jaką jest alkoholizm, a której skutki odczuwają nie tylko jej ofiary, ale też najbliższa rodzina.

Z najnowszych danych wynika, że w Polsce od alkoholu uzależnionych jest ok. 1 mln osób, z tego każdego roku leczonych jest 100-125 tys. Tylko u 8 proc. z nich udaje się uzyskać okres abstynencji choćby na 6 miesięcy do roku (w krajach zachodnich - 20-30 proc. ). O prócz tego jest jeszcze 2-2, 5 mln osób uzależnionych, które nie padają na ulicy, ale często nie zdają sobie sprawy, że pozbawieni na dłuższy czas alkoholu są rozdrażnieni i rozdygotani.

Jan Wojt
"Rzeczpospolita" 20 październik 1993 r.